Βλέπω την αδερφή μου με τη μικρή μου κόρη και διαπιστώνω ξανά το χάρισμα που έχει με τα μικρά παιδιά. Μιλάει τη γλώσσα τους, τα νιώθει, επικοινωνεί και κυρίως χαίρεται να ασχολείται μαζί τους. Θα έπρεπε να είχε γίνει νηπιαγωγός. Θα ήταν καταπληκτική.

Η ξαδέρφη μου η Εύα σπούδασε χημικός μηχανικός, έκανε διάφορα μεταπτυχιακά και ένα διδακτορικό που δεν την έβγαλαν πουθενά, μέχρι που βρέθηκε αναπληρώτρια εκπαιδευτικός στη μέση εκπαίδευση κι εκεί έλαμψε. Εκεί που άλλη συνάδελφοί της γκρινιάζουν, γι’ αυτήν είναι η καλύτερή της. Έχει τόσο καλή επαφή με τους μαθητές της, που τους ανεβάζει. Πώς συμβαίνει αυτό; Τους χαίρεται. Χαίρεται ακόμη και την ατζαμοσύνη τους και τις ψευτομαγκιές τους. Τα βρίσκει αστεία και χαριτωμένα, έτσι που ξαφνικά γίνονται και αυτοί χαριτωμένοι. Έχει χάρισμα η γυναίκα. Γεννημένη εκπαιδευτικός μέσα της, έκανε σπουδές και απόπειρες σε χώρους που δεν ήταν δικοί της. Μόλις βρέθηκε από σπόντα και μετά από χρόνια στο χώρο που ανήκε, άνθισε.

Είναι τόσο σημαντικό να ασχολείσαι με αντικείμενα που τα αγαπάς, με αυτά που σε πάει η φυσική κλήση σου, όποια και να είναι αυτή, χωρίς να υπολογίζεις τι λένε οι άλλοι, τι προσδοκίες έχουν από εσένα και τι ζητούν να τους αποδείξεις. Αγνόησέ τους. Μόνο τότε θα προκόψεις, αν αγαπάς αυτό που κάνεις.

Έτσι και ο κόσμος μας θα μπορούσε να γίνει πιο ευχάριστος και προσοδοφόρος. Με ευχαριστημένους εκπαιδευτικούς, νηπιαγωγούς, νοσοκόμους, επιστήμονες, μπογιατζήδες ή ζωγράφους.

Αν τάχει φέρει έτσι η ζωή και έχεις χάσει το δρόμο σου, είτε γιατί σε έχει βγάλει η ανάγκη από αυτόν είτε γιατί τα μπέρδεψες και βρίσκεσαι αλλού για αλλού, μη χάσεις τον εαυτό σου. Μίλα συχνά μαζί του, να σου λέει τα μεράκια του. Μιλώντας με το μέσα σου θα ξαναπιάσεις το νήμα, για να βγεις σιγά-σιγά από το αδιέξοδο.

Ποτέ μην πιστέψεις ότι δεν αξίζεις για τίποτα, ότι δεν έχεις κανένα χάρισμα και χαμένος ο κόπος. Όλοι έχουν κάτι δικό τους που τους κάνει μοναδικούς και χαρισματικούς, έστω κι αν αυτό είναι κάτι απλό και «ταπεινό», και όχι από αυτά που επαινούνται και προβάλλονται. Είναι κάτι δικό τους και τους κάνει μοναδικούς, και άριστους σε αυτό. Ας είναι και κάτι φαινομενικά ασήμαντο, ας πούμε, να είναι καλοί στο να ακούνε τα παράπονα των άλλων. Δεν είναι πολλοί που μπορούν να ακούν παράπονα με ενδιαφέρον και έγνοια για τον άλλον. Αυτό τους κάνει μοναδικούς παραπονο-δέχτες, ανεκτίμητους και αναντικατάστατους. Θα μου πεις τι δουλειά να κάνεις με αυτό. Μπάρμαν ή μπαργούμαν, μήπως; Για όλα υπάρχει μια δουλειά,

Βέβαια μια κουβέντα είναι αυτό. Άντε να γίνει πράξη. Εγώ λέω ότι γίνεται, αρκεί να το προσπαθήσουμε και να αλλάξουμε τον τρόπο που δομούμε τα συστήματά μας. Να τα αλλάξουμε έτσι ώστε να ευνοούν τα χαρίσματα αντί να τα υποτάσσουν στην «υπηρεσία του κεφαλαίου» (που λέγαμε παλιά). Κι ας αρχίσουμε με τα ίδια μας τα παιδιά. Να μην τα προκαταλαμβάνουμε, να μην τα  βάζουμε σε καλούπια που δεν τους πάνε, αλλά να τα αφήνουμε να παίρνουν το δρόμο που τα οδηγεί η φυσική τους κλήση. Ακόμη καλύτερα αν έχουμε την ευαισθησία να την αναγνωρίσουμε και να την υποστηρίξουμε.

Ένα ηλιοβασίλεμα στη θάλασσα, μια κοιλάδα μες στα λουλούδια, ένα δάσος στα χρυσοκόκκινα φύλλα του φθινοπώρου και άλλα τέτοια φαινόμενα φυσικής ομορφιάς θα βρουν σύμφωνους όλους τους ανθρώπους για την ωραιότητά τους, που θα τη θαυμάσουν απαξάπαντες, ανεξάρτητα από την καταγωγή και την κουλτούρα τους. Αυτό δείχνει ότι η πρόσληψη του ωραίου πατάει σε κάποιες συντεταγμένες που είναι εγγεγραμμένες στον άνθρωπο από γεννησιμιού του. Το ποιες είναι αυτές αποτελεί αντικείμενο ερευνών της αισθητικής, όμως κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι ο άνθρωπος έχει μια εγγεγραμμένη αίσθηση του ωραίου, όπως και του άσχημου. Δεν μπορώ να φανταστώ άνθρωπο να θεωρεί όμορφες τις κατσαρίδες, αλλά όλοι θα συμφωνήσουν ότι τα άλογα είναι πανέμορφα ζώα.

Παρόλο που συμβαίνει αυτό, ακούω πολλοί συχνά να λένε ότι η ομορφιά είναι υποκειμενική και δεν υπάρχει αντικειμενικότητα στην εκτίμησή της. Αυτό ακούγεται συνήθως σε εκτιμήσεις προσώπων, όπου εμπλέκονται προσωπικές βλέψεις.  Είτε γιατί φθονούμε είτε γιατί αντιπαθούμε κάποιους και κάποιες, αρνούμαστε να δεχτούμε την αντικειμενικότητα της ομορφιάς τους. Παρόλα αυτά, δύσκολα θα βρεις κάποιον να αμφισβητήσει ότι ο Αλαιν Ντελόν ήταν κούκλος και η Μόνικα Μπελούτσι υπήρξε γυναικάρα. Άρα και στα πρόσωπα μπορεί να ισχύει η αντικειμενικότητα της ομορφιάς στο βαθμό που την προσεγγίζουμε αντικειμενικά.

Το ποια στοιχεία πρέπει να έχει η μορφή των προσώπων για να είναι πραγματικά όμορφα (πχ. συμμετρία αναλογιών, λυγερόκορμο σώμα, οπίσθια τουρλωτά, στήθη πεταχτά, μύτη γαλλική, χείλη καλλίγραμμα, μάτια τσακίρικα, κλπ.) είναι έργο των εικαστικών και των ειδικών να το μελετήσουν. Το γεγονός είναι ότι όταν αυτά όλα συμβαίνουν (και συμβαίνουν σπάνια), έχουμε ένα ξεχωριστό άτομο, προικισμένο με τα χαρακτηριστικά της αντικειμενικής φυσικής ομορφιάς.

Ναι, δεν είναι πολύ «δίκαιος» αυτός ο ανισοκαταμερισμός της ομορφιάς και καταλαβαίνω τις διαμαρτυρίες για την άδικη αντικειμενικότητά της, αλλά τι να κάνουμε που είναι μια πραγματικότητα. Το ίδιο πραγματική είναι και η έφεσή μας προς αυτή, την οποία όσοι αρνούνται είναι υποκριτές.

Συμβαίνει, όμως, να υπάρχουν ωραία πρόσωπα που να είναι αντιπαθητικά και η ομορφιά τους να θολώνει τόσο που στο τέλος να μας φαίνονται άσχημα. Ρωτήστε όσους έτυχε να σχετιστούν με κακότροπους ωραίους, τι έβλεπαν από αυτούς στο τέλος.

Η συμπεριφορά και η κουλτούρα ενός ατόμου με αντικειμενική φυσική ομορφιά παίζουν μεγάλο ρόλο στην πρόσληψη που έχουμε από αυτό. Η γενική μας εικόνα για αυτό μπορεί να είναι αρνητική αν οι τρόποι του είναι κακοί, αν λέει βλακείες, αν είναι κομπλεξικό και κακόγουστο. Αντίθετα, ένα άτομο καλό, έξυπνο, χαρωπό και καλόγουστο μπορεί να μας φανεί πολύ πιο γοητευτικό, χωρίς να είναι αντικειμενικά όμορφο.

Η αντικειμενικότητα της ομορφιάς αφορά φυσικά χαρακτηριστικά της εξωτερικής μορφής των φαινομένων της φύσης  (τοπίων και πλασμάτων, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων). Οι άνθρωποι όμως είναι σύνθετες μορφές με σημαντικό εσωτερικό κόσμο, που παίζει μεγάλο ρόλο στην παρουσία τους. Μπορεί να είναι εμφανίσιμοι εξωτερικά, εφόσον διαθέτουν όμορφο παρουσιαστικό, αντικειμενικά, αλλά τα άλλα στοιχεία της παρουσίας του είναι συζητήσιμα.

Χαρακτηριστικά που άπτονται της πολιτισμικής κατάστασης του ατόμου, που ορίζουν και το γούστο του, δεν μπορούν να έχουν μια αντικειμενική αξιολόγηση. Είναι υποκειμενικά και εξαρτώνται από τη θέση και όχι τη φύση του καθένα. Σε άλλους αρέσει το άλφα, σε άλλους το βήτα. Οι άλφα αλληλοεκτιμούνται, όπως και οι βήτα, και φτιάχνουν δικούς του κώδικες αξιολόγησης, που δεν είναι γενικής ισχύος. Έτσι, μια όμορφη γυναίκα που ντύνεται και βάφεται σαν «γλάστρα» σε τηλεοπτικό πρωινάδικο μπορεί να ενθουσιάζει τις θειές που τη βλέπουν, όπως και μια κατηγορία ανδρών, όμως άλλες γυναίκες και άλλους άνδρες μπορεί να τους ξενερώνει. Αυτό δεν κάνει την αντικειμενική ομορφιά της υποκειμενική. Είναι αντικειμενικά όμορφη, πάει και τέλειωσε.

Ο τύπος που έπαιξε στην ερωτική (και καλά) ταινία, που σαρώνει στο Netflix,  “365 days”, είναι αντικειμενικά όμορφος (και σέξι), όσο και αν η ταινία ήταν τόσο «φτηνιάρικη» (για μένα και για άλλους, με το δικό μου γούστο), που καταντούσε γελοία, τόσο η ταινία όσο και αυτός, στον ρόλο του. Όμως ο ίδιος, εκτός ρόλου, σαν άνδρας, είναι αντικειμενικά όμορφος (και σέξι).

Τώρα αν οι περισσότεροι και περισσότερες που είδαν την ταινία κατακαύλωσαν με αυτήν, εγώ δεν θα αμφισβητήσω την καύλα τους επειδή στερείται κάποιων αντικειμενικών κριτηρίων του καλού κινηματογράφου. Περί ορέξεως κολοκυθόπιτα.

Το σινεμά όπως και τα άλλα έργα τέχνης είναι πολιτισμικά προϊόντα και ως τέτοια δεν μπορούν να αξιολογηθούν αντικειμενικά, όπως τα φυσικά φαινόμενα. Άπτονται της θέσης και όχι της φύσης μας. Έχουν να κάνουν με κώδικες της άλφα ή βήτα συνομοταξίας στην οποία τοποθετούμαστε. Εκεί μέσα ισχύουν άλλοι κανόνες. Αν και το αποτέλεσμα μπορεί να είναι το ίδιο. Να θαυμάζουμε ό,τι θεωρούμε ωραίο και να καυλώνουμε με ό,τι θεωρούμε ερωτικό.

Δεν ξέρω αν έχετε παρατηρήσει αλλά ο κόσμος έχει σταματήσει να δέρνει τα παιδιά του. Αυτό που κάποτε ήταν κανόνας και δεν έκανε εντύπωση σε κανέναν, τώρα είναι εξαίρεση και κάνει εντύπωση. Η αλλαγή δεν έγινε με τυμπανοκρουσίες, επαναστατικές διακηρύξεις, εξεγέρσεις και ιστορικά ορόσημα. Συνέβη σταδιακά, σιωπηρά και εν τω χρόνω. Η αλλαγή αυτή είναι μία από τις πιο σημαντικές στην ανθρωπότητα  και σηματοδοτεί μια σημαντική στροφή προς την ελεύθερη ανάπτυξη του ατόμου.
Πιθανολογώ ότι το ξυλοκόπημα εισήχθη μαζί με τους πρώτους μεγάλους πολιτισμούς, που συγκέντρωσαν τις φυλές σε σύνθετους κοινωνικούς σχηματισμούς υπό την εποπτεία κάποιας ηγετικής κάστας. Τα άτομα και οι φυλές έπρεπε να συμμορφωθούν σε μια σειρά από κανόνες προκειμένου να ωφεληθούν από την ένταξή τους σε αυτούς τους σχηματισμούς, που ήταν αυστηρά ιεραρχημένοι και ελεγχόμενοι. Αυτή η αυστηρότητα έφτανε μέχρι τα παιδιά, που έπρεπε από μικρά να μυηθούν στον “πολιτισμό” δια του ξύλου.  Η αλλαγή στη δόμηση των κοινωνιών και στη μορφή του πολιτισμού, γλύτωσε και τα πιτσιρίκια από το ξυλοκόπημα.